Het Lerarenregister: niet leren maar registreren staat centraal

Patrick Woudstra

Cartoons beschikbaar gesteld door vakbond Leraren in Actie. Bron “Bezwaren zijn lariekoek”: AOb.nl

De discussie omtrent het lerarenregister laait de laatste tijd weer op. Omdat niet iedereen het vanaf het begin heeft kunnen volgen zet ik in dit blog het een en ander op een rijtje.

Want hoe kan het dat een register waar leraren, de Raad van State, de Onderwijsraad, het Bureau ICT Toetsing, de PO-Raad, de VO-Raad en de MBO-Raad op tegen zijn toch doorgang vindt?

1. Van bovenaf opgelegd of van de beroepsgroep?

In 2012 zijn de vijf grootste onderwijsvakorganisaties gestart met het lerarenregister, als middel om het leraarsberoep een beschermde status te geven en de professionaliteit van de leraar te bevorderen en te beschermen. Wie beweert dat het van bovenaf wordt opgelegd heeft het dus mis, het komt rechtstreeks voort uit de beroepsgroep. (Bron: website Onderwijscoöperatie)

Hier komt de eerste denkfout om de hoek kijken. Dat niet het ministerie van OCW het register verplicht maakt, maar het oplegt via de onderwijscoöperatie, maakt het niet minder opgelegd!

Men gaat er dus van uit dat de besturen van de lidorganisaties (AOb, CNV, FvoV en Platform VVVO) de mening van ALLE leraren in Nederland vertegenwoordigen. De leraren zelf is echter niets gevraagd. Een ledenraadpleging over het definitieve lerarenregister hebben de bonden verzuimd. De laatste ledenpeiling over dit onderwerp (van de AOb) stamt uit 2014:

Bron: Brief van toenmalig AOb voorzitter Walter Dresscher

Daarna heeft het (op zowel de AV als de sectorraadsvergaderingen) alleen als ‘informerend’ of als ‘mededeling’ op de agenda gestaan. Hieronder de reactie van (de huidige AOb voorzitter) Liesbeth Verheggen op twee leden die dit aankaarten:

Het noemen van de data maakte het voor mij makkelijk zoeken, als toenmalig kaderlid en bestuurder heb ik de notulen. De notulen van deze vergaderingen wijzen uit dat het ging om ambassadeurs van het register die ruimte in de agenda kregen om het te ‘verkopen’. Op 21-6-2014 stemde de AV tegen het register en daarna is het op geen van de AV’s ter stemming voorgelegd.

Bij een radio-uitzending van “Dit is de dag” ging AOb-voorzitter Verheggen zelfs nog iets verder: ze beweerde dat 100 leden bij de AV unaniem voor dit register hebben gestemd. Na de vraag (op Twitter) wanneer dat geweest moet zijn of dat er notulen van bestaan werd het stil. (Terugluisteren kan hier: ‘Lerarenregister is een commercieel circus’ – Dit is de Dag – NPO Radio 1, klik op [gehele uitzending], met tijdbalk bovenin naar 38:47 “Onze algemene vergadering, honderd kaderleden, zijn unaniem akkoord.”)

Een voormalig ambassadeur van het lerarenregister beschreef het zo in een open brief aan de voorzitter van de de Onderwijscoöperatie en de voorzitter van onderwijsvakbond AOb:

Het vetgedrukte in haar verhaal hierboven heb ik persoonlijk ook zo ervaren. Kritiek op het register (of het zelf maar bespreekbaar maken) werd meteen de kop ingedrukt. Meerdere malen is mij ter verstaan gegeven dat ik (met name publiekelijk en op social media) mijn kritiek op het register diende te staken. Als sectorbestuurder van de AOb diende ik de ‘partijlijn’  te volgen.

Adrie de Groot, voorzitter van College van Bestuur van 28 basisscholen, verwoordde het als volgt:

Docent biologie en onderwijsblogger Steven Geurts verwoordt het onbehagen over de tot standkoming van het lerarenregister als volgt:

En als je dan leest dat OCW en de onderwijscoöperatie samen optrekken…

Bron: de Correspondent, “Het register waar geen leraar aan wil, komt er toch”

In het Nationaal Onderwijs Akkoord (NOA) tussen bonden en OCW is het volgende afgesproken:

2. Doel van het lerarenregister

Volgens de Onderwijscoöperatie en OCW is verplichting van het register nodig omdat leraren anders “niets” doen. Volgens een eigen publicatie van de onderwijscoöperatie blijkt uit onderzoek echter het tegendeel:

Niet alleen vinden leraren ‘leren’ erg belangrijk, een meerderheid doet het zelfs in de eigen tijd. In plaats van dat vakbonden in een cao regelen dat leraren meer tijd voor scholing krijgen steken ze alle energie in het register. En welk doel heeft het register? In de wet staat het volgende te lezen:

De wet geeft duidelijk aan wat het doel is van het lerarenregister, lid 2 ‘vastleggen’ en lid 3 ‘beleidsinstrument voor de Minister’. Autonomie voor de leraar? Nee, beleidsinstrument voor de Minister!

De tweede reden die men geeft voor het verplichten en de noodzaak is het terugdringen van het onbevoegd lesgeven. Bereikt de constructie met een registervoorportaal niet precies het tegenovergestelde? En komt onbevoegd lesgeven volgens de staatssecretaris veel voor? Staatssecretaris Sander Dekker schrijft dit aan de Eerste Kamer:

Daarnaast is het zo dat de meest voorkomende ‘onbevoegdheid’ in het VO (en MBO) is dat een bevoegde leraar een vak geeft waar hij geen bevoegdheid voor heeft. Dit is met het lerarenregister nog steeds mogelijk:

Bron: “Lerarenregister en registervoorportaal”, Mr.Dr. Brekelmans en Mr. Van Es in “School en Wet”, oktober 2016

3. Gevolgen van niet (her)registreren en criteria

Uit de wetstekst:

Als je niet voldoet aan de eisen van het lerarenregister krijg je een beroepsverbod en mag je niet meer lesgeven. Als je nog wel voor de klas wordt ingezet telt deze tijd niet meer mee als ‘onderwijstijd’ voor de bekostiging. Laat dit even op je inwerken. Bijvoorbeeld een eerstegraads docent Engels die zijn vak op peil houdt (maar niet registreert in het register) mag geen les meer geven. Een leraar in opleiding mag wel vier jaar lang zijn lessen overnemen.

Om te voorkomen dat dit voor werkgevers lastig is, werken vakbonden er aan mee dat scholen deze bevoegde eerstegrader MOETEN ontslaan. Gehoorzaamheid afdwingen. Voel je de autonomie al toenemen?

De criteria worden VOOR leraren DOOR de Minister vastgesteld (lid 1). De onderwijscoöperatie is de ‘beroepsorganisatie’ en deze mag een VOORSTEL doen. Niks zeggenschap! (lid 3).

In een beleidsdocument van CNV voor schoolleiders uit november 2013 wordt al gesproken over het vastleggen in de cao wat niet geregistreerd betekent voor de ‘arbeidsrelatie’:

Toen ik bovenstaande passage tegenkwam in een beleidsdocument van het CNV begon ik mij voor het eerst zorgen te maken over het register. Verhuld in ambtelijke taal kwam het op mij over dat het niet registreren op ontslag kwam te staan. Toen ik hiermee naar een AOb bestuurder stapte, merkte ik al gauw dat het voor hem geen verassing was en de AOb het voornemen deelde. De wetenschap dat vakbonden meewerken om goed functionerende medewerkers te ontslaan als ze niet ‘registreerden’ kwam als een behoorlijke klap. De meeste leraren die vrijwilligerswerk doen voor de bond doen dat uit idealisme. Hoe ik naar de AOb keek was vanaf dat moment voorgoed veranderd.

4. Het lerarentekort

Voor een beroep waar al een tekort voor geldt lijkt het register geen slimme oplossing. Hier een ervaring met het beroepsregister van tolken en vertalers:

De Raad van State schreef een vernietigend oordeel over het lerarenregister en adviseerde EERST de problemen in het onderwijs aan te pakken voordat er maar aan een register gedacht moest worden.  En de onderwijsbonden AOb en CNV? Die dwingen gehoorzaamheid af. Omdat wij dat zélf willen. Zeggen ze.

Patrick Woudstra is leraar in het mbo en was van 2008 tot 2016 opeenvolgend kaderlid en sectorbestuurder bij de AOb. O.a. de gang van zaken omtrent het lerarenregister heeft er uiteindelijk tot geleid dat hij zijn lidmaatschap heeft opgezegd. Sinds 2017 is hij bestuurslid bij Beter Onderwijs Nederland.

Speciale dank aan onderwijsvakbond Leraren in Actie voor de cartoons en dat ze als enige vakbond de moeite hebben genomen leraren te raadplegen. Het tekenen van hun petitie www.stopditlerarenregister.nl is nog steeds mogelijk!